પ્રધાનમંત્રી જન ધન યોજના (PMJDY) એ ભારત સરકાર દ્વારા 28 ઓગસ્ટ 2014ના રોજ શરૂ કરવામાં આવેલ એક નાણાકીય સમાવેશ યોજના છે. આ યોજના નો ઉદ્દેશ છે કે દેશમાં બાંકીંગ સુવિધાથી વંચિત લોકોને બેંકિંગ સુવિધાઓ પ્રદાન કરવી. PMJDY હેઠળ, મુખ્યતઃ બેંક ખાતા ખોલવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું છે, અને ખાસ કરીને દૂરસ્થ વિસ્તારોમાં નાણાકીય સેવાઓ ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવી છે.
PMJDY ની મુખ્ય વિશેષતાઓ આ રહી:
- બેંક ખાતા: દરેક પરિવારના દરેક સભ્ય માટે, ખાસ કરીને ગ્રામીણ અને બિનઆર્થિક વિસ્તારોમાં, બેંક ખાતા ખોલવાની સુવિધા.
- જીવન વિમો: ખાતા ધારકોને રૂ. 30,000 સુધીનો જીવન વિમો કવચ પ્રદાન કરાય છે.
- દુર્ઘટના વીમો: રૂપિયા 1 લાખ સુધીનો દુર્ઘટના વીમો કવચ.
- રૂપે કાર્ડ: ખાતા ધારકોને રૂપે ડેબિટ કાર્ડ આપવામાં આવે છે, જેનો ઉપયોગ એટીએમમાંથી પૈસા ઉપાડવા માટે કરી શકાય છે.
- મોબાઇલ બેંકિંગ: ખાતા ધારકોને મોબાઇલ દ્વારા નાણાકીય સેવાઓની સગવડતા.
- ઓવરડ્રાફ્ટ સુવિધા: નિયમિત અને સક્રિય ખાતા ધરકોને રૂ. 5,000 સુધીની ઓવરડ્રાફ્ટ સુવિધા પ્રદાન કરાય છે.
પ્રધાનમંત્રી જન ધન યોજના (PMJDY) ભારત સરકાર દ્વારા આરંભ કરવામાં આવેલી એક રાષ્ટ્રીય પહેલ છે, જેનો હેતુ દેશના દરેક નાગરિકને બેંકિંગ સેવા ઉપલબ્ધ કરાવવાનો છે. આ યોજનાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ ગરીબ અને આર્થિક રીતે પછાત વર્ગને બેંકિંગ વ્યવસ્થામાં લાવવાનો છે, જેથી તેમને બિનબેંકીંગ વ્યવસ્થાની અડચણોથી મુક્તિ મળે અને તેઓ પણ દેશના આર્થિક વિકાસમાં ભાગીદાર બની શકે.
યોજનાના મુખ્ય લક્ષ્યો:
- સર્વસમાવિષ્ટ બેંકિંગ: દરેક વ્યક્તિ માટે બેંક ખાતું ખોલાવવું.
- મુલ્યમુક્ત ખાતા: શૂન્ય બેલેન્સ સાથે ખાતા ખોલવા સુવિધા.
- ડેબિટ કાર્ડ પ્રદાન: રુપે ડેબિટ કાર્ડ, જેના પર રૂ. 1,00,000 સુધીની દૂર્ઘટના વીમા આવરીએ છે.
- મોબાઈલ બેંકિંગ સુવિધા: મોબાઈલ દ્વારા બેંકિંગ સુવિધા ઉપલબ્ધ કરવી.
- વિમો અને પેન્શન યોજના: ફાળો આધારિત પેન્શન યોજના અને જીવન વિમો.
- રૂ. 5,000 સુધીની ઓવરડ્રાફ્ટ સુવિધા: 6 મહિનાની સમયસીમા પછી ખાતેદારને રૂ. 5,000 સુધીની ઓવરડ્રાફ્ટ સુવિધા.
યોજનાના ફાયદા:
- આર્થિક સશક્તિકરણ: ગરીબો અને પછાત વર્ગને બેંકિંગ સુવિધા મળી અને તેઓ આર્થિક રીતે મજબૂત બની શકે.
- સબસીડી અને લાભની સીધી ટ્રાન્સફર: સરકારની સબસીડીઓ અને અન્ય લાભો સીધા જ જનધન ખાતામાં ટ્રાન્સફર થાય છે, જેનાથી ફાયદાર્થીઓને સીધો લાભ મળે છે.
- નાણાકીય જાગૃતિ: લોકોમાં નાણાકીય જાગૃતિ વધે છે અને તેઓ પોતાની બચત અને રોકાણ વધુ સારી રીતે મેનેજ કરી શકે છે.
પ્રધાનમંત્રી જન ધન યોજના (PMJDY) હેઠળ ખાતું ખોલાવવા માટે, નીચેના ડોક્યુમેન્ટ્સ જરૂરી છે:
- પહેચાન પુરાવા (KYC) માટેના ડોક્યુમેન્ટ્સ:
- આધાર કાર્ડ
- પેન કાર્ડ
- મતદાર ઓળખ કાર્ડ
- પાસપોર્ટ
- ડ્રાઈવિંગ લાયસન્સ
- નૃષિ મંત્રાલય દ્વારા જારી કરેલ ખેડૂત ઓળખ કાર્ડ
- સરનામું પુરાવા (Address Proof) માટેના ડોક્યુમેન્ટ્સ:
- આધાર કાર્ડ
- પાસપોર્ટ
- ડ્રાઈવિંગ લાયસન્સ
- નવીનતમ વિદ્યુત બીલ
- પાણી બિલ
- ગેસ કનેક્શન બુક/બિલ
- છબી (Photograph):
- બે પાસપોર્ટ સાઈઝની ફોટોગ્રાફ્સ
કોઈ વ્યક્તિ પાસે પૂર્ણ KYC ડોક્યુમેન્ટ્સ ન હોય, તો તે નાના ખાતા (Small Account) ખોલાવી શકે છે, જેના માટે માત્ર સ્વ-પ્રમાણિત ફોટોગ્રાફ અને સરનામા સાથેની સહી અને આધારનો ઉલ્લેખ પૂરતો છે.
સિદ્ધિઓ:
2014માં પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા આ યોજનાની શરૂઆત બાદ, અનેક કરોડ લોકોના બેંક ખાતા ખોલવામાં આવ્યા છે. આની પાછળનો મુખ્ય હેતુ સમાજના નબળા વર્ગને બેંકિંગ સેવા ઉપલબ્ધ કરાવવી અને તેમને દેશના આર્થિક વિકાસમાં જોડવાં છે.
આ યોજનાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ એ છે કે દેશના તમામ નાગરિકોને નાણાકીય સેવાઓ (જેમ કે બેંક ખાતા, ક્રેડિટ, વિમો, પેન્શન) પૂરી પાડવી અને નાણાકીય સમાવેશ વધારવો. PMJDY ના માધ્યમથી, દેશના ગરીબ અને નબળા વર્ગના લોકોના નાણાકીય સશક્તિકરણ અને આર્થિક વિકાસમાં યોગદાન આપવાનો પ્રયત્ન કરવામાં આવ્યો છે.
