કપાસની ખેતી: સંપૂર્ણ માર્ગદર્શિકા
કપાસ એ ભારતના કૃષિ ક્ષેત્રનો એક મુખ્ય પાક છે. તે ટેક્સટાઇલ ઉદ્યોગ માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે અને તેની સારી આવક મળી શકે છે. આ બ્લોગમાં, આપણે કપાસની ખેતી કેવી રીતે કરવી, તેના દરેક પગથિયાની સંપૂર્ણ માહિતી સાથે જાણીએ.
1. જમીન અને આબોહવા
a. જમીન
- મિટ્ટી: કપાસ માટે મધ્યમ બ્લેક, મેટા અને કેસરિયા મિટ્ટી ઉત્તમ છે.
- પીએચ સ્તર: જમીનનો પીએચ સ્તર 6.0 થી 7.5 વચ્ચે હોવો જોઈએ.
- ડ્રેનેજ: સારી ડ્રેનેજવાળી જમીન કપાસની વૃદ્ધિ માટે જરૂરી છે.
b. આબોહવા
- તાપમાન: કપાસ માટે 25°C થી 35°C તાપમાન ઉત્તમ છે.
- વરસાદ: પાક માટે 500-750 મીમી. વરસાદ જરૂરી છે.
- સૂર્યપ્રકાશ: કપાસને દિવસમાં પૂરતો સૂર્યપ્રકાશ મળવો જોઈએ.
2. જમીનની તૈયારી
- જોતારી: જમીનને 2-3 વાર ઉંડા હલ થી ઉથલાવી, પછી સારા રીતે પાટું કાઢવું.
- જમીન સુધારણાં: બાગાયત ખાતાનું ખાતર અને ઓર્ગેનિક ખાતર ઉમેરવું.
3. બિયારણ અને બપાયણી
a. બિયારણ
- વૈવિધ્ય: BT કપાસ અને દેશમાં ઉપલબ્ધ સ્થાનિક જાતોનું પસંદગી કરવી.
- માત્રા: 2-2.5 કિગ્રા બિયારણ પ્રતિ હેક્ટર.
b. વાવણી
- સમય: જૂનના મધ્યથી જુલાઈના પ્રારંભ સુધી.
- રોપણી પદ્ધતિ: ફાવક્યા પદ્ધતિ (વિશ્વસનીય બિયારણનો ઉપયોગ).
- વિશેષો: 75 સેમી પંક્તિની દુરી અને 30-45 સેમી છોડ વચ્ચેની દુરી.
4. સિંચાઈ અને ખાતર વ્યવસ્થા
a. સિંચાઈ
- સમયાંતરે: બિયારણ મુક્યા પછી પ્રથમ સિંચાઈ 3-4 દિવસમાં અને પછી 7-12 દિવસના અંતરે સિંચાઈ કરવી.
- બિલ્કુલ સિંચાઈ ટાળો: ફૂલ અને ફળના સમયે પાણીનું વધારે પ્રમાણ નુકસાનકારક છે.
b. ખાતર
- આધાર ખાતર: 5-10 ટન ગાયનું ખાતર પ્રતિ હેક્ટર.
- રાસાયણિક ખાતર: NPK (નાઇટ્રોજન, ફોસ્ફરસ, પોટેશિયમ) 120:60:60 કિગ્રા પ્રતિ હેક્ટર.
5. કીટ નિયંત્રણ અને રોગ નિયંત્રણ
a. કીટ નિયંત્રણ
- નીયમિત નિરીક્ષણ: પાકની નિયમિત તપાસ કરો.
- જૈવિક નિયંત્રણ: બીટી કપાસનો ઉપયોગ કીડા નિયંત્રણ માટે લાભદાયક છે.
- કૃત્રિમ નિયંત્રણ: જરૂરી હોવા પર જ કીટનાશકોનો ઉપયોગ કરવો.
b. રોગ નિયંત્રણ
- રોગ: મોહો, પાનનો કોટ, અને કરણ રોગો.
- જૈવિક ઉપાયો: ત્રિકોદર્મા જેવી ફૂગના નિયંત્રણ માટે ફૂગનાશકોનો ઉપયોગ.
- કૃત્રિમ ઉપાયો: રોગના લક્ષણો દેખાતા જ ફૂગનાશકોનો છંટકાવ.
6. તોડણી
a. કપાસ ક્યારે વીણો
- સમય: ફૂલ ખૂલી જાય અને કપાસ સફેદ થઇ જાય ત્યારે.
- વિધિ: હાથેથી કપાસ તોડવું, જેથી ગુણવત્તા સારી રહે.
b. સંગ્રહ અને વેચાણ
- સંગ્રહ: કપાસને સુકા અને ઠંડા સ્થળે સંગ્રહિત કરો.
- વેચાણ: સ્થાનિક મંડીઓમાં અથવા કૃષિ બજારોમાં વેચાણ કરો.
અંતિમ ટિપ્સ:
- ફસલ પરિભ્રમણ: કપાસને અન્ય પાક સાથે ફેરફાર કરીને વાવો, જેથી જમીનની ઉર્વરકતા જળવાય.
- જૈવિક ખેતી: હળદર, ફૂલ થિઅવન તેમજ અન્ય જૈવિક પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરીને વધુ ઉત્પાદન મેળવી શકાય છે.
- મોબાઈલ એપ્લિકેશન: કૃષિ સંબંધિત મોબાઈલ એપ્સનો ઉપયોગ કરીને નિષ્ણાત સલાહ મેળવો.
કપાસની સફળ ખેતી માટે આ રીતો અને પગલાં ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. કપાસના યોગ્ય સંચાલનથી કૃષિ ઉત્પાદન અને આવકમાં વધારો કરી શકાય છે.
